Trạm y tế vắng bóng bệnh nhân ung thư và tim mạch

Cuộc khảo sát do Sở Y tế TP.HCM thực hiện vào cuối tháng 8 tại hai bệnh viện quận 7 và quận Bình Thạnh. Kết quả, 80% người mắc bệnh mãn tính chia sẻ họ muốn được khám lại và điều trị ngoại trú tại trạm y tế nếu trạm có đủ thuốc như bệnh viện tuyến huyện.

Ngày 14/9, tại cuộc họp về hỗ trợ tăng cường quản lý một số bệnh không lây nhiễm tại các trạm y tế, ông Lại Đức Trường, đại diện Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam cho biết, trên thực tế. Trạm chỉ đón vài lượt trong ngày trong khi nhu cầu của người dân rất cao. “Đây là con số rất nhỏ, trong khi trạm y tế là nơi khám chữa bệnh tốt, có thể cạnh tranh với các cơ sở khám chữa bệnh tuyến trên”, ông Trường nói.

Như tại Trạm y tế phường 22, quận Bình Thạnh, lãnh đạo trạm cho biết mỗi tháng khám cho khoảng 120 bệnh nhân, trong đó có 60 bệnh nhân cao huyết áp và tiểu đường, còn lại là người mắc các bệnh khác. Trạm không có danh sách bệnh nhân mắc bệnh mãn tính trên địa bàn để quản lý, theo dõi mà bệnh nhân đến trạm sẽ được khám và phát thuốc về nhà.

Giải thích nguyên nhânHiện nay, công tác quản lý và điều trị bệnh không lây nhiễm tại các trạm y tế còn nhiều bất cập và thách thức. “Các trạm y tế không muốn thực hiện hoạt động này vì người lao động không có thêm thu nhập, sợ bị tính toán, mắc sai sót và dễ bị trừ lương”, vị này nói. Thanh toán là thuật ngữ chỉ cơ sở y tế đã thanh toán BHYT cho người bệnh nhưng không được cơ quan BHXH hoàn trả sau khi đánh giá “chi không hợp lý”.

Chưa kể, theo ông Trường, các trung tâm y tế, bệnh viện tuyến huyện không hỗ trợ, thậm chí không kiểm soát các trạm y tế vì sợ thất thu do mất người bệnh, cũng như không đủ nhân lực hỗ trợ. Trong khi đó, trình độ chuyên môn còn hạn chế, thiếu thuốc thiết yếu, các trạm y tế đều có tâm lý trông chờ tuyến trên như khi điều trị các bệnh truyền nhiễm. Ngoài ra, lãnh đạo địa phương chưa quan tâm đúng mức đến các bệnh mãn tính, không cấp thiết nên khó phát triển điều trị tại các trạm y tế. Vì những bệnh này không lây nhiễm nên ít nhận được sự hỗ trợ từ quốc tế.

Một nguyên nhân khác là lương và phụ cấp cho cán bộ trạm y tế từ nguồn khám chữa bệnh của Bộ Y tế còn thiếu hoặc chưa phù hợp, theo đại diện WHO. Quy định hiện nay, giá khám bệnh tại trạm y tế là 29.000 đồng, trong đó chi phí của nhân viên y tế chỉ 7.000 đồng. “Nhân viên y tế lương rất thấp, trong khi nếu chẩn đoán, điều trị, làm sai thì thu nhập của họ sẽ bị ảnh hưởng”, ông Trường nói.

Có rất nhiều bệnh không lây nhiễm – tất cả các bệnh mãn tính do điều trị lâu dài – nhưng WHO khuyến cáo nên tập trung vào 4 nhóm chính có tỷ lệ tàn tật và tử vong cao, bao gồm bệnh tim mạch, tiểu đường, ung thư và các bệnh tật. Bệnh hô hấp mãn tính (COPD và hen phế quản).

Tại Việt Nam, số người mắc bệnh không lây nhiễm trong cộng đồng rất cao, đặc biệt là bệnh tăng huyết áp và đái tháo đường. Ông Trương cho biết, theo kết quả điều tra do WHO phối hợp sắp công bố, hơn 7% dân số mắc bệnh tiểu đường và 26% người từ 18 đến 69 tuổi trên cả nước bị cao huyết áp. Bệnh nhân thì nhiều nhưng số người được quản lý điều trị rất thấp, trong đó hơn 86% người cao huyết áp và hơn 71% người mắc bệnh tiểu đường không được theo dõi. Đa số bệnh nhân không biết mình mắc bệnh nên không điều trị.

Điều này dẫn đến tỷ lệ tử vong do các bệnh không lây nhiễm tại Việt Nam chiếm 77% tổng số ca mắc bệnh, trong đó số ca tử vong sớm trước 70 tuổi lên tới 44%. Người bệnh còn có thể đối mặt với nguy cơ tàn phế như liệt nửa người, mù lòa, suy thận, lở loét phải cắt cụt chi… Bệnh thường tiến triển chậm và hầu như không có thuốc chữa khiến người bệnh càng dễ chủ quan.