Không chỉ gây khó chịu, đau bụng sau khi ăn, nó còn cảnh báo các bệnh về đường tiêu hóa như hội chứng ruột kích thích, ung thư trực tràng… cần điều trị.
Nhu cầu đi đại tiện ngay sau khi ăn có thể xuất phát từ phản xạ dạ dày. Sau khi ăn, máu dồn về dạ dày và ruột để tiêu hóa thức ăn, đồng thời cơ thể tiết ra hormone làm co bóp đại tràng. Nhu động ruột tăng kích thích đại tràng co bóp, đẩy chất thải trong ruột già ra ngoài, tạo cảm giác đau bụng và muốn đi đại tiện.
Tiến sĩ, bác sĩ Vũ Trường Khanh, Trưởng khoa Tiêu hóa – Gan mật – Tụy, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Hà Nội cho biết, đại tiện sau khi ăn là bình thường nếu tần suất 1-2 lần / ngày, hình dạng phân không lỏng, nát hoặc cứng. Nếu đại tiện nhiều hơn 2 lần / ngày, kết cấu phân không ổn định (táo bón hoặc tiêu chảy), kèm theo đau quặn bụng, đôi khi rò rỉ phân từ trực tràng mà không có dấu hiệu báo trước… Có thể do vấn đề tiêu hóa.
Bác sĩ Khanh chỉ ra một số nguyên nhân thường gặp gây đau bụng ngay sau khi ăn ở nhiều người Việt Nam.
Ngộ độc thực phẩm
Khi ăn phải những thực phẩm bị nhiễm khuẩn, ôi thiu, nhiễm khuẩn hoặc chứa nhiều chất phụ gia độc hại, người bệnh thường bị đau bụng, đại tiện ngay sau khi ăn. Người bệnh cũng có thể bị tiêu chảy nhiều lần trong ngày kèm theo chóng mặt, nôn mửa… khiến cơ thể mệt mỏi, mất nước. Mức độ ngộ độc tùy theo tác nhân gây bệnh, nhiều trường hợp ngộ độc toàn thân nguy hiểm đến tính mạng.
Dị ứng
Nhiều người nhạy cảm với một số loại thực phẩm và khi ăn vào sẽ xảy ra hiện tượng không dung nạp được như mẩn đỏ, đau bụng và tiêu chảy. Một số loại dễ gây dị ứng như hải sản, đậu phộng, sữa bò… Bác sĩ Khanh khuyên để tránh tình trạng này, người dân nên theo dõi kỹ cơ chế dị ứng của bản thân và lựa chọn thực phẩm phù hợp.
Rối loạn tiêu hóa
Khi ăn phải thức ăn không đảm bảo vệ sinh hoặc sau khi dùng kháng sinh kéo dài, hệ vi sinh đường ruột bị rối loạn. Mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột làm giảm hấp thu, tăng nhu động ruột dẫn đến phân lỏng, thô sau khi ăn.
Đau bụng sau khi ăn có thể cảnh báo bệnh về đường tiêu hóa. Hình ảnh: Freepik.
Hội chứng ruột kích thích
Ở một số người, ruột co bóp mạnh và lâu hơn bình thường, khiến thức ăn vừa qua đường tiêu hóa bị đẩy ra ngoài. Hội chứng ruột kích thích xảy ra khi chức năng tiêu hóa bị rối loạn. Đi cầu nhanh hơn bình thường khiến người bệnh có cảm giác đau bụng, đi ngoài phân nhầy nhiều lần trong ngày, nhất là sau khi ăn khoảng 20 – 30 phút.
Ung thư trực tràng
Bệnh nhân ung thư trực tràng thường đau bụng và muốn đi đại tiện sau khi ăn nhiều lần trong ngày. Phân có thể kèm theo chất nhầy có máu hoặc dịch có máu như nước rửa thịt. Bệnh thường gặp ở người cao tuổi, ít gặp ở người dưới 45 tuổi.
Proctitis
Viêm tuyến tiền liệt xảy ra khi vi khuẩn hoặc ký sinh trùng làm tổn thương niêm mạc trực tràng. Người bệnh có các biểu hiện của hội chứng lỵ như đau quặn bụng, mót rặn, phân có máu sau khi ăn. Đôi khi đại tiện ngay sau khi ăn còn gặp ở những bệnh ít gặp hơn như viêm loét trực tràng chảy máu. Đây là một bệnh viêm ruột tự miễn, trong đó lớp niêm mạc hoặc lớp dưới niêm mạc của trực tràng bị viêm và gây chảy máu. Người bệnh thường có triệu chứng mót rặn, đi ngoài ra phân nhầy máu hoặc có máu sau bữa ăn.
Phụ nữ trong thời kỳ kinh nguyệt
Trong chu kỳ kinh nguyệt, nồng độ hormone prostaglandin tăng lên, gây ra các cơn co thắt tử cung làm bong lớp niêm mạc bên trong. Đôi khi, các cơn co thắt trong ruột dẫn đến một loạt các triệu chứng tiêu hóa, bao gồm tiêu chảy. Prostaglandin cũng hạn chế khả năng hấp thụ thức ăn của ruột, khiến thức ăn đi qua ruột già nhanh hơn. Prostaglan cũng làm tăng mức độ bài tiết chất điện giải. Vì vậy, phụ nữ trong thời kỳ kinh nguyệt thường rất hay mắc chứng đại tiện khó.
Một số yếu tố khác có thể dẫn đến đại tiện ra máu ngay sau khi ăn như ăn quá no, ăn quá nhiều dầu mỡ, uống nhiều chất lỏng lạnh, người uống nhiều rượu bia.
Nếu tình trạng này kéo dài kèm theo tình trạng mất nước, mệt mỏi, suy nhược hoặc sốt cao, nôn ói thì người bệnh nên đến các cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và điều trị phù hợp, giúp phát hiện sớm bệnh ung thư trực tràng nếu có.
Bác sĩ Khanh lưu ý thêm, trong sinh hoạt, người dân có thể tránh đi ngoài sau khi ăn bằng cách thay đổi chế độ ăn gồm ăn chín, uống sôi để nguội; hạn chế đồ ăn cay nóng, khó tiêu, đầy hơi như hành tỏi, đồ đông lạnh hoặc chế biến sẵn chứa nhiều dầu mỡ; Hạn chế thức ăn nhiều chất béo. Không uống nhiều rượu bia; rửa tay sạch sẽ trước khi ăn; uống thật nhiều nước; Tránh lạm dụng cà phê … cũng là một biện pháp phòng ngừa.
Trinh Mai
