Hàng rào máu não có thể bảo vệ não khỏi các tác nhân gây hại như vi khuẩn, mầm bệnh xâm nhập, gây đau đầu, mất ngủ, suy giảm trí nhớ.
Hàng rào máu não là một mạng lưới liên kết chặt chẽ của các tế bào nội mô, được bao bọc bởi các tế bào hình sao và các tế bào ngoại vi. Do sự liên kết rất chặt chẽ, khoảng cách giữa các tế bào nội mô rất nhỏ nên hàng rào máu não chỉ cho một số khí tự do (như oxy, CO2), các phân tử nhỏ, phân tử hòa tan trong mỡ đi qua. Từ đó, chúng giúp điều chỉnh quá trình vận chuyển các phân tử ra vào hệ thần kinh trung ương, kiểm soát thành phần hóa học của mô tế bào thần kinh, giúp não bộ hoạt động bình thường.
Bác sĩ Phạm Mạnh Hoàn – Trung tâm Đào tạo và Nghiên cứu Khoa học, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, chính vì đặc điểm này mà hàng rào máu não được coi là “con dao hai lưỡi”. Một mặt, chúng giúp ngăn chặn các thành phần huyết tương gây độc cho thần kinh, vi khuẩn, mầm bệnh xâm nhập vào não. Mặt khác, chúng còn ngăn cản quá trình vận chuyển các chất dinh dưỡng đến nuôi dưỡng và bảo vệ não bộ, làm giảm khả năng hấp thụ thuốc điều trị, khiến các bệnh về thần kinh như đau đầu, mất ngủ… dễ nặng thêm.
Cấu trúc của hàng rào máu não. Hình ảnh: Hiệp hội Vi sinh học Hoa Kỳ
Theo bác sĩ Hoàn, không phải chất dinh dưỡng nào cũng có thể dễ dàng vượt qua hàng rào máu não. Ví dụ, một số loại thuốc điều trị ung thư và nhiều loại thuốc bổ não có phân tử lớn không thể xâm nhập vào não, gây khó khăn cho việc chăm sóc và cải thiện các bệnh thần kinh.
Trường hợp thiếu máu lên não, thiếu chất dinh dưỡng lên não do không vượt qua được hàng rào máu não sẽ tạo thành vòng xoắn bệnh lý. Máu lên não kém sẽ sinh ra nhiều gốc tự do tấn công và làm suy yếu não bộ. Khi các gốc tự do sinh ra ngày càng nhiều, gây co mạch, xơ vữa, hẹp lòng mạch, giảm lượng máu lên não.
Để “mở khóa” hàng rào máu não, bác sĩ điều trị có thể sử dụng một số loại thuốc, kháng sinh để đưa thuốc lên não hoặc dùng sóng siêu âm để mở tạm thời hàng rào máu não. Các phương pháp này thường được áp dụng khi điều trị các bệnh hiểm nghèo như u não, ung thư não, Alzheimer, Parkinson… Với các bệnh thần kinh thường gặp như đau đầu, mất ngủ, giảm trí nhớ, tác dụng phụ,… Bên cạnh các loại thuốc đặc trị, các hoạt chất sinh học với nhỏ trọng lượng phân tử tốt cho não có thể được sử dụng.
Theo bác sĩ Hoàn, các hoạt chất sinh học có lợi cho não như anthocyanins và pterostilbene trong quả việt quất có kích thước phân tử siêu nhỏ, dễ dàng vượt qua hàng rào máu não, giúp trung hòa các gốc tự do. trong mạch máu, hỗ trợ kích hoạt các enzym chống gốc tự do tự nhiên trong cơ thể. Gốc tự do (sinh ra từ căng thẳng, ô nhiễm môi trường, hút thuốc lá, rượu bia…) được coi là “thủ phạm” gây ra hàng loạt chứng rối loạn thần kinh như đau đầu, mất ngủ, suy giảm trí nhớ,… làm thiếu máu lên não.
Blueberry còn được gọi là “quả việt quất” nhờ khả năng hỗ trợ chống lại các gốc tự do, góp phần điều hòa máu và não. Hình ảnh: Shutterstock
Chiết xuất từ ginkgo biloba (bạch quả) còn có khả năng tăng tính thẩm thấu, mở rộng các điểm nối của hàng rào máu não. Từ đó, hỗ trợ “mở khóa” để các dưỡng chất cần thiết vượt qua hàng rào máu não giúp nuôi dưỡng não bộ. Ginkgo biloba kết hợp với việt quất có thể làm giảm xơ vữa động mạch và ngăn ngừa huyết khối, góp phần lưu thông máu lên não dễ dàng. Não được tiếp cận với nguồn oxy và dưỡng chất đầy đủ giúp kích thích quá trình tái tạo và dẫn truyền tế bào thần kinh nên cải thiện tình trạng đau đầu, ngủ ngon hơn, tăng cường khả năng tập trung và trí nhớ.
Hoàng Hoa
