Áp lực để thành công

Tiến, 27 tuổi, nhân viên một doanh nghiệp xây dựng tại Hà Nội, bắt đầu ngày làm việc lúc 7h và rời công ty lúc 8h. Ăn tối xong đi tắm, anh ôm máy tính làm thêm đến gần 3 giờ sáng.

Tiên kết hôn năm ngoái, có một con nhỏ ba tháng tuổi. Anh đặt mục tiêu phải có nhà, có xe và cho vợ con cuộc sống đầy đủ. Ngoài công việc ở công ty, Tiến tranh thủ đi làm thêm nên thu nhập có lúc lên đến 40 triệu đồng dù lương ở công ty chỉ 10 triệu đồng.

“Ngày nay, tiền là thước đo của thành công. Nếu bạn không nỗ lực từ khi còn trẻ thì đến bao giờ bạn mới có tiền”, anh nói.

Đức Tiến không đặc biệt. Theo PGS. GS.TS Nguyễn Đức Lộc, Viện Đời sống xã hội từng có một nghiên cứu cho thấy, 59% thanh niên cho biết lo lắng về tài chính, 55% lo xây dựng sự nghiệp. Một nghiên cứu khác của Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS) cũng cho thấy 80% đàn ông Việt Nam cảm thấy áp lực về tài chính, 70% không hài lòng với công việc.

Trước đây, những người trẻ chọn công việc vì mục đích đặc biệt, trách nhiệm hoặc ý nghĩa công việc. Ngày nay, tiêu chí hàng đầu của họ là thu nhập và số giờ làm việc. Các nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra rằng áp lực kiếm tiền và xây dựng sự nghiệp có xu hướng giảm dần theo độ tuổi, nhưng lại tăng lên theo trình độ học vấn và thời gian làm việc.

Ông Lộc cho rằng, trong nền kinh tế thị trường tân tự do, trách nhiệm cá nhân được đề cao, nghĩa là thành công hay thất bại đều do cá nhân. Một người có tài hay không, giàu hay không phụ thuộc vào sự nỗ lực của mỗi cá nhân chứ không phụ thuộc vào cấu trúc xã hội. Chính với quan niệm này, các cá nhân bị kéo vào vòng xoáy “từ bỏ quyền tự do cá nhân” để lao động và việc làm thông qua sinh kế.

Xu hướng văn hóa tiêu dùng, cơ chế thị trường đã hình thành lối sống đề cao giá trị đồng tiền (tiền bạc), coi tài chính là thước đo thành công.

“Trong bối cảnh đó, các bạn trẻ bị cuốn vào vòng xoáy phải phấn đấu, nỗ lực hết mình để kiếm tiền, dẫn đến áp lực vô cùng lớn”, ông Lộc giải thích.

Đức Tiến thừa nhận anh đã bị cuốn vào vòng xoáy mà anh không thể thoát ra được. Thu nhập càng khá, các khoản chi tiêu cho sinh hoạt gia đình càng nhiều, buộc Tiến phải “cày, cuốc” rất nhiều. “Nếu không có 3-4 dự án trong một tháng để tăng thu nhập, tôi bồn chồn. Nếu có dự án, tôi mất ngủ triền miên, ôm máy tính 18-20 tiếng mỗi ngày”, anh nói. .

Chuyên gia giáo dục, TS Vũ Thu Hương (Hà Nội) cho rằng, áp lực thành công với giới trẻ ngày nay lớn hơn trước, vì họ “sinh ra ở vạch đích”. Thế hệ 7X và 8X đều sinh ra trong thời chiến hay thời bao cấp, nên có xuất phát điểm giống nhau. Trong khi đó, Gen Z được yêu cầu phải đạt được nhiều hơn tất cả những người khác. “Trong xã hội ngày nay, đất nước ổn định và phát triển, không dễ để tạo ra thành tích. Vì vậy, họ lao đao giữa cuộc đời, không biết phải làm sao”, bà Hương nói.

Thúy Quỳnh, 23 tuổi, ở Hai Bà Trưng, ​​Hà Nội đã trải qua một năm chật vật và sau đó nhận mình là người kém cỏi. “Bố mẹ tôi xem tôi như một sản phẩm lỗi của gia đình”, cô nói. Ông bà và bố mẹ của cô đều là chuyên gia trong lĩnh vực y tế. Em trai cô cũng vừa đỗ vào trường nội trú Đại học Y Hà Nội, còn Quỳnh thì luôn học ở mức trung bình.

Cô đã phải vật lộn để thi đậu vào một trường đại học hạng trung trong sự thất vọng của bố mẹ. Ra trường, Quỳnh nộp hồ sơ khắp nơi mà vẫn không có được mức thu nhập như mong muốn. Bị cả gia đình chê bai, kiệt sức vì không thành công, Quỳnh bỏ cuộc, ở nhà nửa tháng nay.

Gia đình gây áp lực cho Thúy Quỳnh, theo bà Vũ Thu Hương là do xã hội Việt Nam ngày nay đã hình thành văn hóa so sánh, mỗi cá nhân luôn muốn giành một vị trí nhất định. Giáo dục xưa nay đề cao lý tưởng sống, kêu gọi thanh niên “góp sức xây dựng đất nước”, “làm giàu cho quê hương”… nghe có vẻ sáo rỗng, nhưng nó có những giá trị thực sự luôn được đặt ra đối với những người trẻ tuổi “thắc mắc”. tôi sinh ra để làm gì? Tôi có thể làm gì ”.

Phần lớn thanh niên ngày nay không còn được dạy về lý tưởng sống nên khi được yêu cầu đạt được như Thúy Quỳnh, họ không biết phải làm thế nào.

Đức Tiến thừa nhận anh chỉ xem công việc là công cụ để kiếm tiền nuôi gia đình, giúp vợ con hạnh phúc. “Hoàn thành nhiệm vụ được giao là đóng góp cho xã hội”, anh giải thích. Tiến cho rằng nếu chỉ “làm để cống hiến” thì kinh tế gia đình không cải thiện được.

PGS.

Quê ngoại cách Hà Nội hơn 100 km nhưng Đức Tiến chỉ về quê khoảng 2 lần trong năm. Những dịp quan trọng như đám cưới họ hàng, giỗ ông nội… anh không về được vì bận. Thay vì có mặt, anh ấy đã gửi tiền và quà chúc mừng. Tiên không đi du lịch, không chịu gặp gỡ bạn bè, chỉ có hai điểm đến là nhà và công ty.

Vợ Tiến từng hỏi chồng “tiền bạc còn ý nghĩa gì khi con cái không có phút giây bên cha, vợ chồng ít ăn cơm cùng nhau”. Cô cũng khuyên anh nên dành thời gian nghỉ ngơi, tập thể dục để không phải “sĩ diện mà dùng tiền đó mua thuốc”. Tiến hứa sẽ cân nhắc, nhưng nghĩ đến mục tiêu có nhà, có xe thì lại bị cuốn theo, không thoát ra được.

Theo PGS Lộc, giới trẻ bận kiếm tiền nên sẽ ngại lập gia đình, sinh con. Nguyễn Thị Thương, 32 tuổi, đến từ TP.HCM là một trong số đó. Cô có thu nhập chính khoảng 20 triệu đồng, thu nhập ngoài giờ cũng hơn 15 triệu đồng. Mỗi ngày, Thương làm việc từ 7h sáng đến nửa đêm.

“Sự nghiệp của tôi đang trên đà phát triển, tôi không muốn bỏ lỡ”, cô nói. Cũng vì công việc nên cô ấy không còn thời gian yêu đương, chưa có ý định kết hôn. “Trước đây, người ta có tâm lý sinh con để nhờ con. Bây giờ rất nhiều dịch vụ chăm sóc người già sống một mình, chỉ cần có tiền là có thể làm được hết”, chị nói.

Vợ Đức Tiến cũng tuyên bố với chồng chưa muốn sinh con thứ hai.

Áp lực phải thành công khiến các bạn trẻ rơi vào tình trạng khủng hoảng tinh thần trầm trọng. Nghiên cứu “Nam tính và nam tính ở Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa” của Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS) năm 2020 cho thấy, khi bị đè nặng bởi những thứ như áp lực tài chính và nghề nghiệp, gần 3% nam giới trong cuộc khảo sát đã có ý định tự tử. Tỷ lệ này là 5,4% (cao nhất) ở nhóm tuổi 18-29.

Theo TS Vũ Thu Hương, việc dạy cho các bạn trẻ về lý tưởng sống, mục tiêu sống là vô cùng quan trọng. “Cha mẹ không nên yêu cầu con đứng ở vị trí nào mà nên hỏi con muốn đóng góp gì cho đất nước này, khi có chí hướng, con sẽ biết chọn mục tiêu dù nhỏ như thay đổi ý thức vứt bỏ. . Rác của một cụm dân cư, giúp những người thiệt thòi bớt khổ cũng gọi là thành công ”, chị phân tích.

Cha mẹ cũng nên tạo điều kiện để con được trải nghiệm nhiều hơn. Khi được trải nghiệm, các bạn trẻ sẽ hiểu rằng trên đời có muôn vàn kiểu sống và tiền không phải là thứ duy nhất tạo nên thành công. Điều quan trọng là người ta biết chọn cách sống nào để vui vẻ, hạnh phúc.

Dù được người thân khuyên can và vợ động viên nhưng Đức Tiến vẫn không thể thoát ra khỏi vòng xoáy của công việc. Mỗi sáng, tiếng chuông báo thức vẫn là nỗi ám ảnh không chỉ của anh mà còn khiến vợ con anh giật mình.

Phạm Nga

* Tên nhân vật trong bài đã được thay đổi.