Căng thẳng không trực tiếp gây ra bệnh tiểu đường nhưng ảnh hưởng đến lượng đường trong máu, có thể dẫn đến các biến chứng, rối loạn nội tiết, trầm cảm.
BS.CKI Phan Thị Thùy Dung, Khoa Nội tiết – Đái tháo đường, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, người bệnh đái tháo đường, nhất là người mới phát hiện bệnh có thể lo lắng vì cứ phải ăn uống. Chú ý đến từng loại thức ăn, cảm giác sợ làm tăng lượng đường trong máu. Ngay cả những bệnh nhân điều trị lâu dài vẫn có thể bị stress do hành hạ, đau đớn vì bệnh tật, không kiểm soát được đường huyết, sợ kim tiêm, lo lắng khi phải tiêm thuốc mỗi ngày …
Tăng lượng đường trong máu
Khi căng thẳng, cơ thể tiết ra các hormone căng thẳng như cortisol và adrenaline (hormone căng thẳng). Các hormone này giúp tạo ra năng lượng để cơ thể phản ứng với căng thẳng. Tuy nhiên, chúng cũng có tác dụng đối kháng insulin, làm giảm tác dụng kiểm soát đường huyết của insulin, dẫn đến tăng lượng đường trong máu. Nếu không được giải quyết, tình trạng căng thẳng của người bệnh kéo dài, lượng đường trong máu luôn ở mức cao có thể làm tăng nguy cơ tai biến.
Ăn quá nhiều
Hormone cortisol có chức năng chuyển hóa chất béo và carbohydrate nên những người bị stress thường ăn nhiều hơn để giải tỏa căng thẳng, dẫn đến tăng cân. Theo bác sĩ Thùy Dung, người thừa cân, béo phì có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 cao gấp khoảng 6 lần người bình thường và khi mắc bệnh sẽ khó kiểm soát đường huyết hơn.
Những người mắc bệnh tiểu đường dễ bị căng thẳng. Hình ảnh: Shutterstock
Nguy cơ trầm cảm
Mối liên hệ giữa bệnh tiểu đường và trầm cảm có một căn nguyên chung là căng thẳng. Căng thẳng kích hoạt và làm rối loạn hệ thống căng thẳng. Căng thẳng mãn tính kích hoạt trục hạ đồi-tuyến yên-thượng thận và hệ thần kinh giao cảm, làm tăng sản xuất cortisol ở vỏ thượng thận và sản xuất adrenalin và noradrenaline ở tuỷ thượng thận. Căng thẳng nặng kéo dài không chỉ làm giảm hiệu suất công việc, mất tập trung trong học tập mà còn tăng nguy cơ rối loạn lo âu, trầm cảm.
Bác sĩ Thùy Dung cho biết thêm, tình trạng căng thẳng xảy ra ở khoảng 40% bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 hoặc tuýp 2. Trầm cảm có thể làm tăng 60% nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường loại 2. Ngược lại, những người mắc bệnh tiểu đường gặp căng thẳng, có thể dẫn đến trầm cảm. Tỷ lệ trầm cảm ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 cao gấp 3 lần và bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 cao gấp 2 lần so với dân số chung. Trẻ em và thanh thiếu niên mắc bệnh tiểu đường có tỷ lệ trầm cảm cao hơn gấp 2-3 lần so với những người trẻ khỏe mạnh.
Trầm cảm và lo lắng làm xấu đi tiên lượng của bệnh tiểu đường, dẫn đến tăng tình trạng không tuân thủ, giảm chất lượng cuộc sống và tỷ lệ tử vong cao hơn. Bệnh nhân sử dụng nhiều nhóm thuốc chống trầm cảm làm tăng đáng kể lượng đường trong máu.
Rối loạn nội tiết
Căng thẳng mãn tính gây ra rối loạn chức năng miễn dịch, làm tăng sản xuất các cytokine gây viêm. Tình trạng viêm tương tác với hoạt động bình thường của tế bào β tuyến tụy, gây ra kháng insulin, thúc đẩy bệnh tiểu đường loại 2. Các cytokine tiền viêm có thể ảnh hưởng đến chuyển hóa chất dẫn truyền thần kinh, chức năng nội tiết thần kinh … Những mối tương quan này cho thấy căng thẳng thúc đẩy trầm cảm và bệnh tiểu đường loại 2.
Theo bác sĩ Thùy Dung, khi được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường, người bệnh cần bình tĩnh, vì cần tuân thủ điều trị, chế độ ăn uống, luyện tập … mới có thể kiểm soát tốt đường huyết và có cuộc sống bình thường. . Người nhà nên động viên, an ủi, không nên trách móc, đổ lỗi cho người bệnh về chế độ ăn uống, sinh hoạt không lành mạnh dẫn đến bệnh tiểu đường. Nếu bệnh nhân căng thẳng và cảm thấy đau khổ, bác sĩ chuyên khoa ĐTĐ phối hợp với bác sĩ tâm lý để tìm ra giải pháp cho cả sức khỏe tâm thần và điều trị bệnh.
Đình Tiến
