Vắc xin thế hệ mới do Pfizer và Moderna phát triển có thể tăng lượng kháng thể trung hòa, hiệu quả trên Omicron và phiên bản gốc của nCoV.
Vào giữa tháng 8, Vương quốc Anh trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới phê duyệt vắc xin Covid-19 thế hệ mới, được điều chỉnh để ngăn ngừa các biến thể phụ của Omicron. Vắc xin do Pfizer và Moderna sản xuất được gọi là vắc xin “giá trị kép”.
Tiếp đó, Cơ quan Dược phẩm Châu Âu (EMA) và Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cũng có động thái tương tự. Một số chuyên gia cũng nói rằng vắc-xin thế hệ mới có thể là chìa khóa trong một giai đoạn mới, khi vi rút đã biến đổi nhiều so với nguyên bản.
Vắc xin khác phiên bản cũ như thế nào?
Các loại vắc xin hiện tại do Pfizer và Moderna sản xuất được gọi là “vắc xin đơn giá trị”, tức là chỉ chống lại một loại vi rút cụ thể. Vắc xin dựa trên chủng nCoV xuất hiện ban đầu ở Vũ Hán, Trung Quốc. Tuy nhiên, sau hai năm lây lan, virus vẫn không ngừng phát triển và đột biến. Các biến thể như Alpha, Delta, Omicron xuất hiện, làm thay đổi quỹ đạo đại dịch, khiến vắc-xin gốc kém hiệu quả, đặc biệt là trong việc ngăn ngừa lây nhiễm.
Vắc xin mới, được gọi là vắc xin “giá trị kép”, đã được điều chỉnh cho phù hợp với chủng vi rút ban đầu cũng như phân nhóm BA.1 của Omicron. Thử nghiệm cho thấy vắc-xin này, khi được sử dụng như một liều tăng cường, có thể kích hoạt “phản ứng miễn dịch mạnh mẽ”, chống lại cả vi rút gốc BA.1 và năm 2020.
Vào tháng 8, MHRA đã trích dẫn một phân tích cho thấy vắc-xin này có phản ứng miễn dịch tốt với các phân nhóm khác của Omicron như BA.4 và BA.5.
Các công ty dược phẩm cũng đang phát triển vắc xin thế hệ tiếp theo, nhắm mục tiêu BA.4 và BA.5. Tuy nhiên, do thời gian nghiên cứu kéo dài hơn, nhiều nước như Nhật Bản, Anh và các nước Châu Âu đã lựa chọn vắc xin nhắm mục tiêu BA.1.
Moderna cho biết vắc xin hóa trị của họ tạo ra lượng kháng thể trung hòa cao hơn 1,75 lần so với phiên bản vắc xin ban đầu. Trong khi đó, hiệu quả của vắc xin mới từ Pfizer cũng cao hơn từ 1,56 đến 1,97 lần tùy theo liều lượng.
Một phụ nữ được tiêm vắc-xin Covid-19 tại Bệnh viện Guy ở London. Hình ảnh: AP
Ai đủ điều kiện để được chủng ngừa?
Các chính phủ hầu như chỉ kê đơn vắc xin mới cho những người đã nhận được ít nhất hai liều vắc xin cơ bản.
Tại Hoa Kỳ, tất cả những người từ 12 tuổi trở lên đã được tiêm hai liều tiêu chuẩn hoặc mũi tiêm nhắc lại cách đây ít nhất hai tháng đều đủ điều kiện sử dụng vắc xin thế hệ tiếp theo của Pfizer. Thuốc chủng ngừa Moderna được chấp thuận cho những người từ 18 tuổi trở lên đã chủng ngừa trước ít nhất hai tháng.
Vào đầu tháng 9, hàng triệu người Anh cũng được mời tham gia một đợt tiêm chủng bổ sung với một loại vắc-xin mới, chuẩn bị cho dịch bệnh mùa thu-đông. Dịch vụ Y tế Quốc gia cho biết các nhân viên đã đến nhà hoặc cơ sở chăm sóc sức khỏe để tiêm chủng cho khoảng 1,6 triệu người. Thêm 4 triệu người sẽ có thể đặt lịch tiêm nhắc lại từ ngày 3 tháng 9.
Nhóm ưu tiên ban đầu là những người có nguy cơ cao mắc bệnh nặng, nhập viện, hoặc tử vong, chẳng hạn như những người trên 75 tuổi, có hệ miễn dịch suy yếu. Kế hoạch này sau đó đã mở rộng đến 26 triệu người trên khắp Vương quốc Anh.
Ở Châu Âu, vắc-xin giá trị kép được sử dụng cho người lớn và thanh thiếu niên từ 12 tuổi trở lên đã được chủng ngừa trước đó ít nhất ba tháng.
Ý kiến chuyên gia
Thực tế, chương trình tiêm phòng nhắc lại thế hệ mới đã nhận được nhiều ý kiến của các chuyên gia.
Trong cuộc họp để đánh giá loại vắc xin phù hợp, các chuyên gia châu Âu đã chủ trương tiêm thêm hai liều vắc xin mới để phòng bệnh Omicron. Họ nói rằng “điều quan trọng là phải tiêm phòng sớm trước khi làn sóng lây nhiễm đến”, thay vì hành động khi dịch đã lên đến đỉnh điểm như trước đây.
Peter Piot, cựu giám đốc của Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London cho biết: “Thành thật mà nói, nếu tiêm chủng đang ở mức đỉnh điểm thì đã quá muộn.
Tuy nhiên, một số nhà khoa học cho rằng cơ quan y tế đã phê duyệt loại vắc xin mới khi chưa có quá nhiều dữ liệu khoa học.
John Moore, một chuyên gia về vắc-xin tại Hệ thống Y tế Weill Cornell Medicine ở New York, cho biết vắc-xin mới không phải là “siêu lá chắn chống nhiễm trùng” so với các liều trước đó.
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng vắc-xin này thúc đẩy các kháng thể trung hòa, nhưng không rõ tác dụng đó kéo dài bao lâu.
Paul Offit, một nhà nghiên cứu vắc-xin tại Bệnh viện Nhi Philadelphia, là một trong hai thành viên FDA đã bỏ phiếu chống lại việc phê duyệt vắc-xin mới. Ông cho biết vắc xin mang lại một số lợi ích, nhưng không có quá nhiều giá trị về nguồn lực để chống lại dịch bệnh. Tiến sĩ Offit cho rằng các loại vắc xin hiện tại vẫn có thể ngăn ngừa các triệu chứng nặng và tử vong, vì vậy việc phê duyệt vắc xin thế hệ mới là không thực sự cần thiết.
Thục Linh (Theo Japan Times, Guardian, Science)
